Op 13 en 14 november 2023 vond in het Belgische Blankenberge het 68e Liturgisch Congres plaats. Liesbeth Degryse nam deel en schreef een kort verslag over deze boeiende tweedaagse rond het thema ‘Het werk van Uw handen’ – Over lichaam, schepping en liturgie. 

Terugblik

Op 13 en 14 november kwamen we met zo’n 140 mensen vanuit de verschillende bisdommen/vicariaten bijeen in Blankenberge voor het Liturgisch congres. Het was een deugddoende tijd, met verrijkende inhoudelijke input en inspirerende uitwisselingsmomenten, omkaderd door gebed, fijne ontmoetingen en de zeelucht.

Dieter Van Belle startte op maandagochtend de tweedaagse met een eerste conferentie waarin hij stilstond bij de schepping die ons gegeven is, die gave is, en ook bij de plaats van de mens in die schepping. Wij zijn het werk van Zijn handen. Ons lichaam en de schepping is de plaats waar we God kunnen ontmoeten, waarbinnen God incarneert, tot ons spreekt en bevrijdend handelt. De liturgie plaatst de mens midden in de schepping, in zijn lichaam, in de tijd en ruimte. Daarmee is de liturgie ‘het meest doeltreffende antigif’ (Desiderio desideravi, 18) tegen een spiritualiteit die de lichamelijkheid ontwijkt en enkel poogt innerlijk beleefd te worden. Er is geen weg naar God los van de schepping. In de liturgie zeggen we dank (eucharistomen) omwille van de schepping: we worden een priesterlijk volk dat de schepping dankend en zegenend ontvangt en weer aan haar Gever opdraagt.

Birger Dassonneville verkende hoe de liturgie ons héle lichaam aan het werk zet, hoe we liturgie vieren vanuit ons lichaam, hoe we daarbij ook samen één Lichaam vormen en hoe de lichaamsgebaren en houdingen, waaronder ook de processies, ons ook innerlijk laten bewegen, ons hart doen meetrillen. Wanneer we liturgie vieren, spelen innerlijke en uiterlijke bewegingen in op elkaar in een wederkerige dynamiek.

De twee conferenties werden in de namiddag verder uitgediept, herkauwd in leesgroepen aan de hand van enkele teksten waarin de thema’s verweven zaten. De thematiek werd daarna nog verder toegespitst op de paaswake als voorbeeld bij uitstek waarin lichaam, schepping en zintuiglijkheid volop aan bod komen. Duco Vollebregt initieerde ons daarin. We sloten de dag af op een ontspannende manier: Dorine Mortelmans leerde ons aan den lijve te ervaren hoe we ons lichaam gebruiken wanneer we bewust ademen en gezond zingen. Als we ons tijdens het zingen verbonden voelen met onze adem en ons lichaam, kan dit ons helpen om de liturgie op een diepgaandere manier te beleven.

Op dinsdag werd het thema van het congres benaderd vanuit enkele andere invalshoeken. Zo legden we ons oor te luisteren bij enkele andere christelijke kerken. Arjan Plaisier kwam spreken over het thema lichaam en liturgie vanuit de protestantse Kerk, waarin de reserves ten aanzien van zintuigen en lichamelijkheid – die lange tijd leefden binnen het protestantisme – vandaag uitdagingen en vragen oproepen omdat geloven ook lichamelijk is en beleefd wordt en de liturgie immers ook ons lichaam transformeert. Vader Dominique Verbeke belichtte het thema vanuit de orthodoxe Kerk. Hij leidde ons in in de rijke spiritualiteit die in de liturgie en haar lichamelijke gebaren en rituelen ligt, zoals in het liturgisch vasten en de viering van de eucharistie.

Tijdens de namiddag hoorden we getuigenissen over liturgie vieren in bijzondere contexten waarin lichamelijkheid nog meer op de voorgrond staat, zoals de context van een ziekenhuis waarin mensen hun lichaam vaak als kwetsbaar ervaren (Katrien Gijbels), de context van de uitvaartpastoraal waarin het lichaam gestorven is (Jürgen François) en de context van liturgie vieren bij mensen met een beperking (Dorien Veltens).

We sloten de dag en het congres af met een conferentie van Johan De Tavernier over het integraal-ecologisch visioen van paus Franciscus. Johan De Tavernier concludeerde in de lijn van de orthodoxe ecotheologie om de natuur – die op zichzelf niet als heilig gezien kan worden – te benaderen als icoon, als dynamische verwijzing naar God, als plaats van ‘sacramentele ontmoeting’. Deze contemplatieve blik maakt ons gevoelig voor de daarmee samenhangende ethiek, de houdingen van dankbaarheid (eucharistia) en terughoudendheid (askèsis), waardoor een meer evenwichtige relatie tussen God, de natuur en de mens tot stand kan komen.

Liesbeth Degryse, educatief medewerker CCV in het bisdom Brugge

Bestelling verslagboek

Dit boek bundelt de bijdragen van alle sprekers op het 68ste Liturgisch congres dat plaatsvond in november 2023. Tijdens dit congres verdiepten we ons in de rol en betekenis van ons lichaam en in onze verbondenheid met de schepping. Terwijl het lichaam en onze planeet soms instrumenteel benaderd worden, maakt de liturgie ons gevoelig voor de waardigheid ervan en voor Gods zorgzame, scheppende hand. In de liturgie worden we een priesterlijk volk dat de schepping dankend en zegenend ontvangt en weer aan de Gever opdraagt. Hoe kunnen we meer liturgie vieren vanuit ons lichaam? En wat als dat lichaam een ernstige beperking heeft, ziek is, of gestorven is? We benaderen het thema vanuit diverse hoeken. Zo is er een spreker uit de orthodoxie en ook uit een protestantse kerk horen we een stem. We verkennen de paaswake als voorbeeld bij uitstek waar lichaam, schepping en zintuiglijkheid voluit aan bod komen. We gaan ook na hoe dit alles aansluit bij het ecologische visioen dat paus Franciscus ons voorhoudt.

Met bijdragen van Dieter Van Belle, Birger Dassonneville, Duco Vollebregt, Arjan Plaisier, Dominique Verbeke, Dorien Veltens, Katrien Gijbels, Jürgen François en Johan De Tavernier. Redactie is in handen van Birger Dassonneville en Dieter Van Belle.

Uitgeverij Halewijn – ca. 150 blz. – verschijnt rond Pasen 2024

Kostprijs: 25,00 EUR (tot 15 december)